اگر شغل شما جزو مشاغل سخت و زیان‌آور باشد، این امکان برایتان وجود دارد تا با ۲۰ سال سابقه کار متوالی و یا ۲۵ سال سابقه کار متناوب در کار سخت و زیان‌آور بازنشسته شوید و در دوره بازنشستگی باوجود ۲۰ سال سابقه کار، حقوق شما کامل محاسبه می‌شود. ولی قبل از آن باید بدانیم کدام مشاغل در این گروه قرار می‌گیرند.
منظور از تناوب در کار سخت و زیان‌آور ایامی است که در فواصل اشتغال به کارهای سخت و زیان‌آور واقع‌شده و به‌عنوان سابقه اشتغال در کارهای سخت و زیان‌آور محسوب می‌شود ازجمله:
- تعطیلات هفتگی
- تعطیلات رسمی
- ایام استفاده از مرخصی استحقاقی
- ایام استفاده از مرخصی بابت ازدواج یا فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان به مدت ۳ روز با دریافت دستمزد در مورد مشمولان قانون کار
- ایام استفاده از مرخصی استعلاجی یا استراحت پزشکی اعم از اینکه حقوق ایام مزبور توسط کارفرما پرداخت شود و یا اینکه بیمه‌شده از غرامت دستمزد ایام بیماری استفاده کرده باشد.
تقسیم‌بندی مشاغل سخت و زیان‌آور
مشاغل سخت و زیان‌آور به دو دسته تقسیم می‌شوند: نخست مشاغلی که ذاتا جزو مشاغل سخت و زیان‌آور نیستند به عبارتی مشاغلی که صفت سخت و زیان‌آوری با ماهیت آن شغل وابستگی دارد اما با به‌کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر مناسب از سوی کارفرما می‌توان سختی و زیان‌آوری آنها را حذف کرد مثل تراشکاری و، جوشکاری و….در این گروه کارفرمایان کارگاه‌های دایرمکلفند ظرف دو سال از تاریخ ابلاغ تصمیم قطعی کمیته یا شورا حسب مورد نسبت به سالم‌سازی، کاهش آلاینده‌ها، ایمن‌سازی عوامل و شرایط محیط کار مطابق حد مجاز و استاندارد‌های مشخص‌شده در قانون کار و آیین‌نامه‌های مربوط (مصوب شورای عالی حفاظت فنی) و سایر قوانین موضوعه در این زمینه اقدام کنند.
دوم مشاغلی که ماهیتشان سخت و زیان‌آور است و با به‌کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی از سوی کارفرما، صفت سخت و زیان‌آوری کاهش‌یافته اما همچنان سخت و زیان‌آوری آنها حفظ می‌شود مثل غواصی و کار در معادن. در تطبیق و تشخیص این مشاغل گروه توسط کمیته‌های استانی ماهیت شغل و عدم امکان رفع صفت سخت و زیان‌آوری ملاک عمل است.
به بیان دیگر، تماس و یا کار مستمر در گروه های تعیین شده ملاک بوده و مشاغل مدیریتی، سرپرستی، پشتیبانی، خدماتی، اداری، کارشناسی، نظارتی و نظایر آنها که استمرار فعالیت فرد در خارج از محل فعالیت است، در زمره این مشاغل سخت قرار نمی‌گیرند. به طور مثال کار در معادن صرفا کارکنانی که مستقیماً در معادن مشغول فعالیت هستند مشمول این گروه خواهند بود و اشخاصی که به دلیل ماهیت شغل به طور محدود و یا به دلیل سرکشی به طور موقت یا ساعتی به این مکان ها مراجعه می کنند مشمول این ضوابط نخواهند بود.
مشاغل سخت و زیان‌آور
کارهای سخت و زیان‌آور آن دسته از کارهایی است که در آنها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار غیراستاندارد بوده که در اثر اشتغال کارگر (بیمه‌شده) آسیب‌هایی بالاتر از ظرفیت‌های طبیعی جسمی و روانی در وی ایجاد می‌شود که نتیجه آن بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن است.
تعیین سخت و زیان‌آور بودن مشاغل بر اساس درخواست کارگر، کارفرما، تشکل‌ها، وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، وزارت تعاون-کار و رفاه اجتماعی و سازمان تامین اجتماعی در هر کارگاه با بررسی سوابق، انجام بازدید و بررسی شرایط کار توسط کارشناسان حرفه‌ای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و بازرسان کار وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی و با تایید توسط کمیته‌های بدوی و تجدیدنظر استانی موضوع این آیین‌نامه انجام می‌گیرد.
لیست مشاغل سخت و زیان‌آور تامین اجتماعی
- کار در معادن اعم از تحت‌الارضی یا سطح الارضی که ایجاب می‌کند کارگران در تونل‌ها و راهروهای سرپوشیده به استخراج بپردازند.
- کار استخراج شامل جدا کردن یا منفجر ساختن مواد از سطح کار، حمل مواد عملیات مربوط به انفجار، اداره تأسیسات آب و برق در داخل معدن و به‌طورکلی هرگونه مباشرت و نظارتی که ایجاب می‌کند کارگر در تونل‌ها، راهروها یا میله‌های معدن انجام‌وظیفه کند.
- حفر قنوات و چاه‌ها و فاضلاب‌ها و تونل‌های زیرزمینی و کار در مخازن سربسته.
- تخلیه و حمل مواد مذاب از کوره‌های مشغول به کار و کار مستمر در مجاورت کوره‌های ذوب به‌نحوی‌که کارگر در معرض مستقیم حرارت یا بخار‌های زیان‌آور متصاعد از کوره باشد.
- کارگرانی که مستقیماً و مستمراً در امر تولید در کارگاه‌های دباغی، سالامبورسازی و روده پاک‌کنی اشتغال دارند و کار مستمر در گند ابروها، جمع‌آوری، حمل و دفن زباله شهری.
- کار کارگرانی که مستمراً به امر جمع‌آوری و انتقال و انبار کردن کود (نظافت مستمر طویله، اسطبل، سالن‌های پرورش طیور) در واحدهای دامداری و طیور اشتغال دارند.
- کار مستمر و مداوم در فضای باز و در ارتفاع بیش از پنج‌متر از سطح زمین‌بر روی دکل‌ها، اتاقک‌های متحرک، داربست‌ها و اسکلت‌ها.
- کار مداوم بر روی خطوط و پست‌های انتقال برق با فشار شصت‌وسه کیلوولت و بالاتر.
- مشاغل شن‌پاشی، پخت آسفالت دستی، قیرپاشی و مالچ پاشی.
- عملیات جوشکاری در داخل مخازن.
- کارهایی که استمرار آنها موجبات ابتلا به بیماری‌ها حاصل از اشعه را فراهم می‌آورد، نظیر کار با مواد رادیواکتیو و قرار گرفتن در معرض پرتوهای یون‌ساز به تشخیص مراجع ذی‌صلاح و به استناد قانون حفاظت در برابر اشعه مصوب جلسه مورخ بیستم فروردین‌ماه ۱۳۶۸ مجلس شورای اسلامی.
- کار در محل‌های با فشار محیط بیش‌ازحد مجاز از قبیل غواصی.
- کار مستمر در محیط‌هایی که باوجود رعایت مقررات حفاظتی و ایمنی موجبات بیماری‌های گوشی و یا کری کارگر را فراهم سازد.
- کار در امور سم‌پاشی باغات و اشجار و مزارع و ضدعفونی اماکن و طویله‌ها و آشیانه‌های مرغداری در زمان سم‌پاشی.
- کار کارگرانی که مستقیماً در امر تولید و ترکیب سموم و حشره‌کش‌ها اشتغال دارند در زمان انجام کار.
- کار با وسایل دارای ارتعاش در حدودی که برای سلامتی کارگر زیان‌آور باشد.
- همچنین بر اساس اصلاحیه مجلس شورای اسلامی، رانندگان حمل‌ونقل بار و مسافر درون و بین‌شهری، راهداران و رانندگان وزارت راه و شهرسازی در جاده‌های کشور مشمول مشاغل سخت و زیان‌آور می‌شوند. طبق این مصوبه، قانون بیمه اجتماعی رانندگان حمل‌ونقل بار و مسافر بین‌شهری مصوب ۱۳۷۹ اصلاح گردید. توجه شود که مشمولان این قانون مکلف به پرداخت چهار درصد سهم کارفرما به‌صورت نقد و اقساط هستند.
در صورتیکه شغل کارگر جزو مشاغل سخت باشد، چه شرایط دیگری برای بازنشستگی لازم است؟
شرط زیر به‌منظور ارایه درخواست متقاضی جهت بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور الزامی است:
بیمه‌شدگانی که حداقل ۲۰ سال سابقه کار متوالی یا ۲۵ سال سابقه کار متناوب و پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان‌آور را دارا باشند، بدون شرط سنی می‌توانند درخواست بازنشستگی از سازمان تامین اجتماعی نمایند.
مواردی که موجب از بین رفتن توالی اشتغال کارگر در کارهای سخت و زیان‌آور نمی‌شود:
- ایام خدمت وظیفه سربازی (دوران ضرورت و احتیاط) مشروط بر اینکه بیمه‌شده حداکثر تا دو ماه پس از پایان خدمت به کار سابق خود برگشته و یا اینکه در کار دیگری که سخت و زیان‌آور شناخته‌شده مشغول به کارشده باشد و همچنین ایام آماده‌به‌خدمت
- دوران توقیف بیمه‌شده درصورتی‌که منتهی به محکومیت وی نگردد و یا اینکه کارفرما بر اساس تکلیف قانونی حقوق دوران مزبور را به بیمه شده پرداخت کند
- ایام حالت تعلیق که به‌واسطه عوامل قهریه طبیعی و یا حوادث و مخاطرات اجتماعی (مانند سیل، زلزله، جنگ و آتش‌سوزی) که خارج از اراده کارفرما و بیمه‌شده بوده و درنتیجه آن کارگاه به‌طور موقت تعطیل می‌گردد
- ایام استفاده از مقرری بیمه بیکاری مشروط بر اینکه بیمه‌شده قبل از اتمام و یا بلافاصله پس از اتمام دوره مزبور در مشاغلی که سخت و زیان‌آور شناخته‌شده مشغول به کارشده یا طبق این آیین‌نامه بتواند بازنشسته شود
- ایام خدمت در جبهه که به تایید مراجع ذی‌صلاح رسیده باشد
- دوران اسارت یا محکومیت سیاسی که بیمه‌شده بر اساس آن به‌عنوان آزاده شناخته‌شده باشد
- ایام بلاتکلیفی بیمه‌شده که مستند به آرای صادره از سوی هیات های حل اختلاف و یا سایر مراجع قانونی منجر به پرداخت حقوق ایام مزبور شده باشد
- ایام استفاده از غرامت دستمزد ایام بیماری که در فاصله زمانی ۱۰/۵/۱۳۵۴ تا ۱/۴/۱۳۵۹ واقع‌شده باشد
- غیبت غیرموجه حداکثر به مدت ۱۰ روز در سال در مورد کارگاه‌های مشمول قانون کار یا بر اساس مقررات انضباطی، تخلفاتی و یا استخدامی مربوط در کارگاه‌های غیرمشمول قانون کار که منجر به اخراج، انفصال موقت و یا دایم نشده باشد.
مواردی که توالی اشتغال کارگر را از بین برده و موجب تناوب اشتغال او می‌شود:
- استفاده از مرخصی بدون حقوق به هر منظور و تحت هر عنوان
- اخراج، استعفا، انفصال و بازخریدی
- غیبت غیرموجه بیش از ۱۰ روز در هرسال در کارگاه‌های مشمول قانون کار یا بر اساس مقررات انضباطی، تخلفاتی و یا استخدامی مربوط در کارگاه‌های غیرمعمول قانون کار که منجر به اخراج، انفصال موقت و یا دایم شده باشد
- اشتغال در کارها و مشاغل عادی
- اشتغال در حرف و مشاغل آزاد
- بیمه اختیاری
- بیکاری بدون دریافت مقرری بیکاری
- سایر موارد مشابه
چگونه درخواست سخت و زیان آور بدهم؟
به اداره کار مراجعه کنید